Narcistisch misbruik
Lukt het niet om na je scheiding de draad van het leven weer op te pakken? Ben je bang dat er iets mis is met jou? Pieker je constant over je ex? Blijf je extreem boos? Of voel je niets meer? Ben je ‘jezelf’ kwijt? En scoort jouw ex hoog op narcistische kenmerken? Dan kan het zijn dat je lijdt aan de gevolgen van narcistisch misbruik: een specifieke vorm van langdurig emotioneel misbruik met post-traumatische stressstoornis als gevolg. Doordat liefdevol gedrag en misbruik elkaar afwisselen, ontstaat een traumaband: een sterke band tussen dader en slachtoffer, beter bekend als het Stockholmsyndroom. Het doorbreken van deze band is noodzakelijk voor herstel. Daarvoor is het nodig te beseffen dat je misbruik voor liefde hebt aangezien.
De kans op narcistisch misbruik is extra groot als je last hebt van codependentie. Waarom? Eenvoudigweg omdat een codependent en een narcist elkaar goed aanvullen. De een – de codependent – wil geven en helpen en maakt de ander belangrijker dan zichzelf. De ander – de narcist – zet zichzelf centraal en ontvangt en bepaalt het liefst. Een perfecte match zou je denken. Maar nee. Deze relatie heeft geen happy end, integendeel: het is een format voor emotioneel misbruik.
In het begin lijkt alles rozengeur en maneschijn. Alles kan, alles mag en jullie zijn één. De narcist vindt alles leuk wat jij leuk vindt en begrijpt je helemaal. Jij hebt totaal niet door dat hij jou alleen spiegelt en met je meepraat, en niet écht jouw soulmate is. Jij bent ervan overtuigd dat je de ware – jouw prins of prinses op het witte paard – gevonden hebt. Al weet je van binnen dat het te mooi lijkt om waar te zijn, tóch val je als een blok. De red flags negeer je. Je praat ze goed of rationaliseert ze weg. Het leuke verdwijnt al snel en in plaats van complimenten krijg je steeds meer kritiek. In eerste instantie is je omgeving gecharmeerd van je partner, maar al snel niet meer. Je partner kraakt hen ook af. Soms al vrij vlot in de relatie. Hij vertelt jou hoe lief en zorgzaam jij bent en hoe iedereen jou misbruikt. Dat hij dat juist zélf doet (of hetzelfde doet), zie je niet. Ook niet als je omgeving je probeert te waarschuwen. Je raakt geïsoleerd en de relatie staat centraal in je leven. Ook als je leugens en bedrog ontdekt, blijf je doorgaan. Je partner is allang niet meer zo flatteus. Integendeel. Er deugt nog maar weinig aan je. Hij manipuleert je, vaak zonder dat je er erg in hebt, en hij is niet aanspreekbaar op zijn gedrag. Hij noemt jou: overgevoelig, paranoïde of gewoon te emotioneel. Telkens als je er zat van hebt, start hij een actie om je te paaien. Als jullie uit elkaar gaan, doet hij er alles aan om je terug te winnen. Maar zodra je teruggaat, is alles snel bij het oude. Als hij jou verlaat voor een ander, dan lijkt het vaak alsof je nooit bestaan hebt. Hoe het ook afloopt, na een relatie met een narcist blijf je zitten met een heel scala aan klachten.
Het verlaten van de partner op zich is niet voldoende om de trauma-band te verbreken en het herstelproces te starten. Overigens is niet ieder slachtoffer van een narcist ook codependent. Al komt deze combinatie vaak voor, ook gezond gehechte mensen kunnen een relatie met een narcist krijgen. Wel ontmoeten ze de narcist in kwestie veelal in een periode waarin ze kwetsbaar zijn. Bijvoorbeeld na een verhuizing, scheiding of de dood van een naaste. Kenmerkend is dat de narcist opbloeit in de relatie, terwijl het met de partner langzaamaan steeds slechter gaat. Het mooiste beeld is dat van een verwelkende roos. Op het laatst ben je alleen nog een kale steel met doorns.
Het kan zijn dat je in een gezin bent opgegroeid met een narcistische ouder (of ouders). Narcistisch misbruik is dan een diepgeworteld jeugdtrauma. In dat geval trek je in de loop van je leven naast liefdespartners ook vrienden en/of collega’s aan met narcistische trekken of pathologie. Dit kan het nog lastiger maken om zelfstandig te herkennen dat je vastzit in een patroon van misbruik. De kans dat je alle schuld bij jezelf neerlegt, is groot, want je bent letterlijk omringt door narcisten die allen met hun vinger naar jou wijzen.
Mensen zonder specifieke kennis van narcisme en narcistisch misbruik, hebben geen idee wat er speelt. Zo kan de emotionele mishandeling jaar in, jaar uit doorgaan. Zelfs professionele hulpverleners zien vaak niet wat er werkelijk aan de hand is. Ze denken dat het probleem ligt bij het slachtoffer, omdat de symptomen zo duidelijk lijken. Hoe langer het misbruik voortduurt, hoe gestoorder het slachtoffer lijkt. Maar je kunt narcistisch misbruik herkennen. Zoals een spoorzoeker aan de sporen ziet welk wild er op het pad gelopen heeft, zo zie je aan de sporen die een narcist op het slachtoffer achterlaat dat er sprake is van narcistisch misbruik. Zelfs zonder de partner in kwestie ooit gezien te hebben. Mits je weet waarop je moet letten.
Er zijn verschillende gradaties van narcistisch misbruik. Alle Cluster B-persoonlijkheidsstoornissen hebben een narcistische component. Tot deze groep behoren naast de narcistische persoonlijkheidsstoornis ook de borderline, theatrale en antisociale persoonlijkheidsstoornis. Bij de laatstgenoemden, beter bekend als sociopaten en psychopaten, is het misbruik extremer van aard en is er vaak sprake van sadisme. In deze categorie zien we ook vaker fysiek en seksueel misbruik in combinatie met het emotionele misbruik. Borderline heeft ook weer specifieke eigen kenmerken.
Kenmerken en symptomen van narcistisch misbruik
- Je hebt weinig of geen zelfvertrouwen over
- Je weet niet meer wie je bent of wat je wilt
- Je bent obsessief bezig met je ex en de relatie
- Je probeert logica te vinden in het gedrag (de pathologie) van je ex
- Je bent in de war en loopt vast in tegenstrijdige overtuigingen
- Je bent depressief
- Je wilt zo niet verder leven
- Je leeft niet meer in het moment
- Je bent snel geïrriteerd en boos óf je voelt juist niets
- Je bent gespannen, angstig en gestrest
- Je kunt je niet goed concentreren
- Je hebt nachtmerries en/of slaapt slecht
- Je bent uitgeput en moedeloos
- Je twijfelt aan je geestelijke gezondheid
- Je gelooft dat alles jouw schuld is
- Je bent een schim van wie die je vroeger was
- Je zelfbeeld is extreem laag en je hebt een hekel aan jezelf
- Je schaamt je voor jezelf en je gedrag
- Je dissocieert en sluit je af van de werkelijkheid
- Je schiet snel in een trauma-respons: vechten, vluchten of bevriezen
- Je loopt op eieren en/of ontploft ‘zomaar’
- Je hebt last van verslavingen en/of destructief gedrag
- Je hebt last van angsten, fobieën en/of paniekaanvallen
- Je bent overspannen of hebt een burn-out
- Je saboteert de relatie met mensen om je heen
- Je persoonlijkheid lijkt te zijn veranderd
Als je in veel van deze symptomen iets herkent, neem gerust contact met ons op. Je hoeft je niet alleen te voelen in dit proces. Samen kunnen we kijken of narcistisch misbruik een passend beeld is bij jouw klachten en je ondersteunen op je pad naar herstel. We kunnen daarnaast onderzoeken of er ook sprake is van codependentie, liefdes- of relatieverslaving en/of eventuele andere problematiek. Onze therapeuten hebben al deze specialistische kennis in huis. Het goede nieuws is dat het met de juiste begeleiding heel goed mogelijk is te herstellen van narcistisch misbruik. De eerste stap heb je al gezet: bewustwording!
Wil jij voorgoed de traumaband met je ex doorbreken?
En herstellen van narcistisch misbruik?
